مقاوم سازی ساختمان‌های تهران در برابر زلزله با بیمه تضمین كیفیت ساخت (بخش اول)
شاید كمتر کسی باشد که از احتمال وقوع زلزله در شهر تهران و پیامدهای آن با خبر نبوده و به فكر و اندیشه شناسائی راهكار مقابله با آن نپرداخته باشد. با اندكی تعمق در وسعت جغرافیائی و تراكم جمعیت شهر تهران به راحتی می‌توان به عمق فاجعه وقوع زلزله احتمالی در تهران پی برد.
بر اساس مطالعات آماری در سوابق تاریخی منطقه عمومی تهران زلزله‌های بسیار بزرگ با قدرت بالای 7 ریشتر ثبت شده است و تهران سال‌هاست در انتظار زلزله‌ی ویرانگر دیگری می‌باشد.
شاید این سوال برای خیلی از ساكنین شهر تهران پیش آمده باشد كه علت وقوع زلزله‌های وحشتناك و ویرانگر با بزرگی‌های بالای 7 ریشتر در این شهر چیست؟
برای پاسخ به این سئوال به صورت گذرا وضعیت جغرافیائی و زمین شناختی شهر تهران را بررسی می‌نمائیم:
تهران از كوهپایه‌های جنوبی البرز آغاز می‌شود و تا دشت ری امتداد پیدا می‌كند در كوهپایه تهران دو فرونشست و سه رشته بلندی وجود دارد. یک رشته از بلندی‌ها توسط گسل نیاوران روی فرونشست اوین، تجریش رانده شده است، و رشته دیگر توسط گسل محمودیه از شمال بر روی فرونشست‌های اوین، تجریش، نیاوران قرار گرفته‌اند و بلندی‌های دیگر نیز از سمت شمال بوسیله گسل داودیه بر روی فرونشست‌های داودیه رانده شده‌اند.
در تهران دوازده گسل اصلی شامل گسل مشاء فشم، گسل شمال تهران، گسل نیاوران، گسل تلوپائین، گسل محمودیه، گسل شیان و كوثر، گسل شمال ری، گسل جنوب ری، گسل كهریزك، گسل گرمسار، گسل پیشوا و گسل پارچین قرار دارد. علاوه بر گسل‌های اصلی تعدادی گسل فرعی نیز در شهر تهران موجود می‌باشد.
با توجه به گسل‌های فوق الاشاره شاید این سئوال در اذهان متبادر گردد، پس ایمن ترین نقاط تهران كجاست؟
همانگونه كه ذكر شد با نگاه اجمالی به وضعیت گسل‌ها و پتانسیل زلزله‌خیزی شهر تهران تقریباً اكثر نقاط شهر تهران از نظر خطر زلزله غیر ایمن بوده، احتمال وقوع خطر زلزله را به همراه دارد. اما همانگونه كه می‌دانیم زلزله مثل سایر پدیده‌های طبیعی، یك رویداد طبیعی می‌باشد و ذاتاً هیچ خطری ندارد و اما آنچه كه زلزله را خطرناك جلوه می‌دهد تخریب ساختمان‌ها و خسارات ناشی از آن می‌باشد و متأسفانه این مخاطرات با توجه به بافت متراكم و قدیمی ساختمان‌ها، وضعیت تأسیسات تحت الارضی، سطح بالای آب‌های زیرزمینی، دانه ریز بودن خاك و آبرفتی بودن رسوبات در شهر تهران بسیار جدی رخ نمائی می‌كند. در هر صورت چنانچه زلزله‌ای در تهران به وقوع بپیوندد مشكلات و مصائب انسانی و اقتصادی جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت كه از آن جمله می‌توان به ریزش ساختمان‌های مسكونی، تجاری، اداری، قطع و خرابی لوله‌های آب، قطع شبكه برق، خرابی و مسدود شدن راه‌ها و پل‌ها، انهدام لوله‌های گاز و ایجاد انفجارات متعدد، وقوع آتش‌سوزی‌های مهیب، تشدید حریق‌های احتمالی بر اثر مشتعل شدن آسفالت معابر و… اشاره نمود.
با توجه به آنچه كه ذكر شد می‌توان تقریباً به خطر بالقوه وقوع زلزله در تهران و عواقب آن اطمینان حاصل نمود ولی این اطمینان از وقوع زلزله قبل از اینكه موجبات وحشت و نگرانی را فراهم آورد باید قدرت تعقل و اندیشه و بهره‌گیری از امكانات علمی و اجرائی را جهت مقابله با مخاطرات زلزله افزایش دهد كه چه باید كرد؟
در رابطه با بایدها و نبایدها در فرآیند تقابل با زلزله احتمالی تهران بسیار سخن گفته شده است هر كسی و هر سازمانی در حیطه وظایف خود طرح‌های مختلف را جهت دوری از عواقب خطرناك زلزله مطرح ساخته‌اند اما متأسفانه از نقش صنعت بیمه به عنوان یكی از ابزارهای نوین مدیریت شهری و ضامن امنیت جوامع انسانی كمتر سخن گفته شده است.
اگر بیمه را به عنوان صنعت امنیت بخش و حافظ سرمایه می‌دانیم پس باید برای حفظ سرمایه‌های مادی و انسانی در مقابل خطر زلزله نیز از بیمه استمداد بطلبیم. مدت‌های مدیدی است كه صنعت بیمه برای مقابله با خطر زلزله پوشش بیمه‌ای خطر زلزله را به عنوان خطر تبعی بیمه‌نامه‌های آتش‌سوزی ساختمان‌ها دستاویز قرار می‌دهد و با برقراری این پوشش در صورت تحقق خطر زلزله و بروز خسارات احتمالی ناشی از آن اقدام به جبران خسارت می‌نماید با این وجود این پوشش بیمه‌ای هیچ وقت نتوانسته است امنیت كامل بیمه‌گزاران را در قبال خطر زلزله تضمین نماید زیرا اگرچه این پوشش بیمه‌ای می‌تواند برای جبران خسارات مادی ناشی از تحقق خطر زلزله مفید واقع شود ولی هیچ وقت نمی‌تواند از اتلاف سرمایه‌های انسانی پیشگیری نماید. پس صنعت بیمه باید به دنبال اتخاذ روشی باشد كه اولاً در صورت تحقق خطر زلزله احتمال خسارات جانی را به حداقل ممكن برساند، ثانیاً در صورت بروز خسارات مالی، خسارات وارده را جبران نماید به عبارت بهتر به معنای واقعی كلمه «آرامش خاطر» بیمه‌گزار را فراهم نماید.
خوشبختانه در حال حاضر صنعت بیمه با ارائه بیمه‌ای تحت عنوان «بیمه تضمین كیفیت ساخت» امكان دستیابی به جامعه‌ای ایمن و پویا را با كیفیت بخشی به صنعت ساخت و ساز فراهم آورده است. با برقراری پوشش بیمه تضمین كیفیت ساخت و پوشش‌های بیمه‌ای تبعی از جمله زلزله، سیل و غیره برای پروژه‌های ساختمانی براحتی می‌توان با اعمال نظارت‌های فنی و رعایت معیارهای بازرسی بر اساس مقررات ملی ساختمان و ضوابط و مقررات شهرسازی شهرداری‌ها، به هدف اصلی كه همانا پیشگیری از بروز آثار مخرب زلزله و حفظ سرمایه‌های انسانی می‌باشد رسید.
تهیه کننده: دکتر رضا اسدی
